Język

Z uwagi na długoletnie panowanie Hiszpanii nad Meksykiem język hiszpański jest obecnie językiem urzędowym kraju. Oprócz hiszpańskiego w użyciu jest ok. 100 języków indiańskich, jednak żaden z nich nie ma statusu urzędowego. Z Meksykanów, którzy posługują się językami indiańskimi 80% zna również język hiszpański. Najbardziej powszechnym językiem tubylczym jest nahuatl (ok. 1 mln użytkowników, 1/4 wszystkich Indian). Kolejnym językiem jest język Majów (używany przez 13% populacji indiańskiej), później są: zapotecki (7%) i mistecki (7%). Żaden z pozostałych języków nie jest używany przez więcej niż 5% Indian.

Spośród 364 języków i dialektów Meksyku 64 może wkrótce przestać istnieć – ocenia meksykański Narodowy Instytut Języków Autochtonicznych. Informację tę podał jego dyrektor Javier Lopez, w przeddzień obchodów Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego.

Meksykańska konstytucja nie definiuje języka urzędowego i zamiast niego wymienia 63 języki narodowe. Oprócz nich występują liczne dialekty autochtoniczne. Oficjalnie uznaje się w sumie 364 języki i dialekty.

Według danych Meksykańskiego Narodowego Instytutu Statystyki i Geografii rdzennymi językami posługuje się niespełna 7 mln Meksykanów. Do języków najliczniej używanych należą: nahuatl, maja, mixtec (wym. misztek, którym mówi ok. pół mln ludzi), zapotec (w stanie Oaxaca), tzotzil (z rodziny języków majańskich).

Nahuatl do czasów konkwisty stanowił język powszechnie rozumiany na obszarze Meksyku; był to główny język Azteków. Obecnie posługuje się nim około 1,6 mln ludzi.

W sferze publicznej zdecydowanie jednak dominuje hiszpański, który stanowi największe zagrożenie dla pozostałych języków. Jak podkreślił Javier Lopez, podstawowym problemem jest dyskryminacja ludzi, którzy w miejscach publicznych posługują się językiem innym niż hiszpański.

Meksykanie starają się promować indiańską kulturę, która przez wieki dominacji hiszpańskich kolonizatorów była poddawana silnej presji. Obecnie tworzy się programy i organizuje festiwale indiańskie. Szeroki dostęp do telewizji, radia oraz do edukacji sprawia jednak, że hiszpański wypiera stopniowo języki autochtoniczne.

O lingwistycznym bogactwie Meksyku decyduje nie tylko sama liczba języków, lecz również ich różnorodność. Ich odmienność powoduje, że rdzenni mieszkańcy mówiący poszczególnymi językami lokalnymi porozumiewają się między sobą miejscową lingua franca – czyli hiszpańskim.

Do ciekawszych języków należy purepecha, używany w zachodnim stanie Michoacan. – Jest to język izolowany, znacznie różniący się od pozostałych go otaczających, tonalny, w którym poszczególne sylaby wymagają odpowiedniej modulacji głosu. Purepecha opiera się na podobnych zasadach co języki azjatyckie, np. chiński. Stąd można snuć teorie o pochodzeniu rdzennych mieszkańców Ameryki z Azji.

Do najbardziej zagrożonych należą języki, którymi posługuje się poniżej 100 osób. Tak jest z językiem kiliwa ze stanu Baja California na Półwyspie Kalifornijskim, którym mówi zaledwie 10 osób, czy ayapaneca ze stanu Tabasco, używanym przez 21 osób.

Rządy federalny i władze stanowe prowadzą starania na rzecz promocji zachowania autochtonicznych języków. W niektórych z nich prowadzona jest działalność kulturalna i oświatowa.

Meksykańska odmiana języka hiszpańskiego  to odmiana języka hiszpańskiego używany na terenie Meksyku oraz przez meksykanów zamieszkujących w USA. Wykazuje on pewne cechy wspólne również dla odmian w innych krajach Ameryki Łacińskiej, niektóre zaś ograniczone są wyłącznie do Meksyku.

Przykłady typowych meksykanizmów: