Ek Balam

Ek Balam znajduje się w północno-wschodniej części półwyspu Jukatan. Nazwa Ek Balam  oznacza w języku majów – Czarny Jaguar. Majestatyczne miasto, uśpione w jukatańskiej dżungli, do dnia dzisiejszego jest zagadką dla naukowców. Całe królestwo w czasach prekolumbijskich znane było jako Talol. Na podstawie zebranych informacji przypuszcza się, że miasto zamieszkiwane było już w latach 600 – 450 p.n.e, a jego największy rozkwit datuje się w późnym okresie klasycznym, lata 600 -900 n.e. W latach 770 i 900 pojawia się zapis o władcy o imieniu  Ukin Kan Le ’ k Tok, któremu wraz ze swymi potomkami udaje się rozszerzyć potęgę miasta. Ek Balam zamieszkiwało ok 15.000 ludzi. Ukit Kan Le’k Took’ został pochowany właśnie na Akropolu. Jego grobowiec odnaleziono w roku 1999 na czwartym poziomi budowli. Szczątki władcy były pokryte cynobrem i spoczywały na skórze jaguara, a wśród bogatych darów złożono tam naczynia ceramiczne i alabastrowe, krzemienne noże, ozdoby z muszli, jadeitu, kości i obsydianu, a także złotą zawieszkę w kształcie żaby.

Ek Balam odgrywało dużą rolę w rejonie jeszcze w latach 1000-1250. Pomimo, iż w architekturze Ek Balam można dostrzec wpływy z rejonów Campeche, Puuc czy Petén, to jednak wykazuje ona swój własny, odmienny styl architektoniczny, widoczny wyraźnie zwłaszcza w bogatej ornamentyce budowli, pokrytych stiukiem, malowidłami i rzeźbami.

Pierwsze informacje o tym mieście i krótki opis największych budowli zawarł w swej „Relación de Ek Balam” pełnomocnik króla Hiszpanii, Juan Gutierrez Picon. I chociaż Desiré Charnay również wspominał o istniejących ruinach, to jednak pozostawały one w zapomnieniu aż do lat 80-tych XX wieku, kiedy to dotarli tam amerykańscy archeolodzy William Ringle i George Bey. W roku 1994 rozpoczęto zakrojone na dużą skalę prace wykopaliskowe z ramienia INAH, na czele których stanęli meksykańscy badacze Leticia Vargas i Castillo Victor Borges.

Miasto obejmowało niegdyś obszar około 12 kilometrów kwadratowych, ale jedynie powierzchnia ok. 1.25 km kwadratowego została otoczona dwoma murami obronnymi. W murach obronnych są przerwy, z których rozchodzą się na cztery strony świata liczące ponad 1,5 km drogi Sacbe. W części ceremonialnej znajdowały się najważniejsze budowle, rozmieszczone wokół dwóch placów: południowego i północnego, łącznie 45 struktur.

Łuk  – wejście do miasta Majów. Oznaczona jako budowla 18, brama ze sklepieniem łukowym, ustawiona na platformie w kształcie krzyża stanowiła zapewne główne wejście do miasta, gdyż dochodziła tu jedna z pięciu dróg sacbe.

Piramidy bliźniacze – dom bliźniaczy, budowla utworzona przez dwie identyczne konstrukcje umieszczone na wspólnej podstawie.

Boisko do rytualnej gry w piłkę –

na jego terenie archeolodzy odnaleźli kilkadziesiąt  waz ceramicznych. W bocznych częściach boiska mieszczą się dwa małe sanktuaria. W jednym z nich odkryto fragment stiukowego fryzu, przedstawiającego dostojnika siedzącego na tronie i trzymającego w dłoniach ptaka. Zachowały się również naturalne kolory czerwony i niebieski.  Boisko miało niegdyś dwa kamienne pierścienie pokryte inskrypcjami glificznymi.

Pałac Owalny – Rotunda – prawdopodobnie pełniło rolę obserwatorium. Półokrągła wieża w kształcie spirali, pełniło rolę ceremonialną. Położone u podnóży ołtarze służyły np. do ceremonii upuszczania krwi.

Akropol – znajduje się przy placu północnym. Mierzy162 metrów długości, 68 metrów szerokości i ponad 32 metry wysokości. Na każdym poziomie znajdują wgłębienia, zwane chultunes, czyli cysterny.  Niegdyś na samym szczycie wznosiła się jeszcze świątynia. Budowany w kilku etapach, ukazuje połączenie sześciu  poziomów z kilkudziesięcioma pomieszczeniami ze sklepieniami łukowymi. Do chwili obecnej udało się archeologom odkryć ponad 70 komnat różnych rozmiarów. Niektóre z nich były bardzo bogato zdobione rzeźbami z motywami geometrycznymi i symbolicznymi oraz inskrypcjami glificznymi. Tutaj znajduje się również misternie rzeźbiony grobowiec króla Ukit Kan Le’k Took’( czwarty poziom piramidy) zwany El Torno.  Na górnym fryzie widocznych jest siedem wymodelowanych w stiuku postaci we wspaniałych strojach. Wejście do budowli zdobi wielki maszkaron w kształcie paszczy Jaguara. Duże posągi przypominają rzeźby aniołów. Co dziwne, rzeźby te powstały zanim hiszpańscy konkwistadorzy przywieźli swoją ikonografię chrześcijańską.

Mural 96 Glifów – inskrypcja wymalowana na zachodniej ścianie Komnaty 29 na terenie Akropolu i stanowiąca jeden z najlepszych przykładów kaligrafii majańskich skrybów. Dokładną analizę tekstu, który ma aż trzy metry długości, przeprowadził Alfonso Lacadena. Inskrypcja podaje datę z 770 roku n.e. i opowiada o przybyciu do Ek Balam tajemniczej osoby o imieniu Chak Jutuuw Chan Ek’. W tekście jest też wspomniane objęcie władzy i założenie dynastii w Talol przez króla Ukit Kan Le’k Took’, dzięki któremu miasto osiągnęło szczyt rozwoju. To on nadzorował wzniesienie potężnego Akropolu, w którego komnatach archeolodzy natrafili na liczne płyty przykrywające sklepienia. Na tych kamieniach szczytowych – a znaleziono ich w Ek Balam około dwudziestu – zachowało się wiele malowideł przedstawiających daty poświęcenia budowli oraz wizerunki bogów np. Itzamna i boga kukurydzy.

W Komnacie 22 na Akropolu natrafiono na kolejne malowidło ścienne z inskrypcją opowiadającą o obchodach Nowego Roku na przełomie lat 783 – 784 n.e., w której to uroczystości uczestniczyło wielu dostojników.

Na głównych schodach Akropolu umieszczono natomiast parę kamiennych węży z rozwartymi paszczami i wysuniętymi językami, na których wyrzeźbiono tekst glificzny upamiętniający poświęcenie schodów przez władcę Ukit Kan Le’k Took’. Na piątym poziomie Akropolu zbudowano komnaty z portykami i kolumnami. Pozostałość budowli o zaokrąglonych narożnikach i trzech poziomach schodkowych, ozdobionych stiukami przedstawiają maski bóstw.

Platforma Stel przy placu południowym, to zespół stel pochodzących z okresu po śmierci władcy Ukit Kan Le’k Took’.

Stela 1 pochodzi z roku 840, i przedstawia  K’inich Junpik Took’ ostatniego znanego władcę Ek Balam.  Przedstawiono go z berłem w dłoni. Nad jego postacią, w słońcu, pojawia się wizerunek założyciela dynastii Ukit Kan Le’k Took’, siedzącego na niebiańskim tronie.

Stela 2 jest bardzo zniszczona i nie zachowała nic ze swych dawnych dekoracji.

Temazcal – łaźnia parowa Majów.

Mapka strefy archeologicznej Ek Balam