MERIDA

Merida stolica stanu Jukatan . Obecnie miasto zamieszkuje ponad 1.000.000 mieszkańców , z czego 60% to potomkowie Majów. Przed wynalezieniem włókien syntetycznych dzięki zyskom z produkcji henequenu miasto stało się bardzo zamożne. Powiązania handlowe gwarantowały mu ścisły kontakt z Europą. Określenie Ciudad Blanca ( Białe Miasto ) pochodzi prawdopodobnie ze względu na wszechobecny wapień i białą farbę. Niemniej jednak jest jeszcze jedno symboliczne tłumaczenie nazwy miasta. Miasto było zamieszkiwane przez „białych” i miało być wyłącznie dla „białych”.

 

 

Klimat wilgotny i ciepły sprawia, że roślinność tutaj ma żywe kolory, zwłaszcza kwiaty pięknie prezentują swą barwę. Niemal całe centrum miasta zabudowane jest kolonialnymi budynkami. Przez prawie 300 lat Hiszpanie wznosili tu kolejne pałace, siedziby władz religijnych i świeckich, uniwersytety, teatry i hotele.

 

Miasto założono 6 stycznia 1542 roku przez konkwistadora Francisco de Montejo y León  („el Mozo”). Po zaciętych walkach z majami udało mu się w ciągu 4 lat podbić większą część Jukatanu. Merida została wzniesiona na miejscu dawnego miasta Majów T’ho zwanego również  Ichkanzihóo lub Ichcaanzihó co znaczy „Miasto Pięciu Wzgórz”. Nie chodziło tutaj jednak o wzgórza ale o znajdujące się na terenie miasta T’ho pięć piramid. Za materiał budulcowy do zbudowania Meridy posłużyły fragmenty zburzonych świątyń, piramid, platform dawnego miasta Majów. Tragiczną rolę w dziejach dzisiejszej Meridy odegrał biskup Diego de Landa, który wszelkimi dostępnymi wówczas metodami starał sie zniszczyć, zburzyć, spalić dużą liczbę zapisanych hieroglifami rękopisów Majów i wykorzenić kulturę dawnych Indian. T’ho opierało się najeźdźcom 15 lat.Odważni Majowie najpierw wojowali z Francisco Montejo „el Adelantado”, potem jego synem Montejo „el Mozo”, któremu w końcu ulegli w 1542 roku.

 

 

Francisco de Montejo „el Mozo” zwany Młodszym, konkwistador hiszpański, ur. w roku 1508 w Salamance, syn Francisca de Montejo y León, zdobywca Jukatanu dla Hiszpanii. W roku 1537 z rozkazu ojca wyruszył na podbój Jukatanu, którego obrońcy wyparli Hiszpanów dwa lata wcześniej. Młodszy Montejo założył w miejscu dawnego miasta Majów, Chanputun na wybrzeżu półwyspu – umocniony punkt wypadowy, skąd rozpoczął wyprawę na północ zajmując, w roku 1540, silnie bronione przez Indian miasto Kimpech.

 

 

Z tego miejsca podjął szereg ekspedycji zbrojnych w kierunku serca półwyspu, a w roku 1542, po opanowaniu prawie całego terytorium, założył na gruzach innego miasta Majów – Méridę. W roku 1546, po zdławieniu ostatniego powstania zjednoczonych plemion, zaprowadził we wschodnim Jukatanie hiszpańskie porządki. Rok wcześniej ojciec mianował go gubernatorem Jukatanu i wyspy Cozumel. Po zakończeniu walk osiadł na stałe w Méridzie, która stała się głównym miastem regionu, a po roku 1821 stolicą stanu Jukatan. Zmarł w 1565 w Méridzie, którą stworzył.

 

W sierpniu 1993 r., Papież Jan Paweł II odwiedził miasto w swojej trzeciej podróży do Meksyku.

To  tu bylo religijne i społeczne centrum starożytnegoT’ho, które pod władzą hiszpańską zostało przekształcone w Plaza de Armas (Plac Broni) zaprojektowaną przez Francisca de Monteja Młodszego. Plac otaczają jedne z najpiękniejszych w mieście budynków z czasów kolonialnych, a troskliwie przycinane drzewa laurowe dają pożądany cień.

 

 

Po wschodniej stronie placu, w miejscu gdzie kiedyś znajdowała się świątynia Majów, stoi obecnie olbrzymia,niezgrabna, surowa katedra, której budowę  rozpoczęto w roku 1561 przez Pedra de Aulestię i Miguela de Auguera. Surowy, potężny budynek z dużym herbem Hiszpanii nad wejściem został ukończony w 1598 r. i jest najstarszą katedrą Ameryki Środkowej. W budowie wykorzystano częściowo kamień ze świątyni Majów. Do środka wchodzi się przez jedne z trzech drzwi w barokowej fasadzie. Wielki krucyfiks na wschodnim krańcu nawy to Cristo de la Unidad –  Chrystus jedności, symbol pojednania wiernych pochodzenia hiszpańskiego i potomków Majów. Po prawej stronie, nad południowymi drzwiami, znajduje się malowidło przedstawiające kacyka miasta Mani, Titula Xiu,podczas wizyty u swego pogromcy. Xiu przyjął chrześcijaństwo, a jego potomkowie dotychczas żyją w Meridzie. Warto zajrzeć do małej kaplicy po lewej stronie od głównego ołtarza. Stoi tam najsławniejsze dzieło sztuki religijnej w Meridzie, figura Jezusa zwana Cristo de las Ampollas  – „Chrystus w pęcherzach”. Legenda głosi, że drewniana rzeźba została wykonana w mieście Ichmul i została umieszczona w lokalnym kościele. Gdy świątynie strawił pożar w pogorzelisku znaleziono ją sczerniałą i pokrytą pęcherzami. Od 1645 roku jest przechowywana w katedrze i co roku , na początku października odbywają się związane z nią uroczystości. Reszta kościoła jest pusta, bogate zdobienia zostały zniszczone przez rozgniewanych chłopów podczas antyklerykalnych rozruchów w czasie rewolucji meksykańskiej.

 

„Paryż Nowego Świata” tak nazwano ulicę za sprawą okazałych rezydencji z przełomu XIX i XX w. Ich dawni właściciele, milionerzy, którzy dorobili się fortuny na handlu włóknem sizalowym, sprowadzali swego czasu architektów z Francji.

 

 

Ogromne domy z tarasami, szerokimi schodami wejściowymi, kolumnami i kamiennymi balustradami wzorowane są na paryskich neobarokowych willach i pałacach, w tym na słynnej Operze Paryskiej. Paseo de Montejo jest jedną z niewielu szerokich ulic w Meridzie. To aż trzy pasy ruchu w każdą stronę, oddzielone zielenią i otoczone wygodnymi chodnikami.

 

 

Ulica jest świadectwem niegdysiejszej świetności Meridy. Do 1888 r., gdy rozpoczęto prace nad Paseo de Montejo, Merida nie miała szerokich traktów komunikacyjnych, lecz jedynie wąskie uliczki dostosowane do potrzeb pieszych i dorożek. Nowoczesna ulica miała więc wprowadzić miasto w nadchodzący wiek XX. Przy tej prowadzącej przez eleganckie dzielnice mieszkalne arterii stoi wiele monumentów, spośród których najbardziej rzuca się w oczy Pomnik Ojczyzny / Monumento a la Patria /

 

Powstał w latach 1946 – 1967. Jest dziełem kolumbijskiego rzeźbiarza Romula Roza. W charakterystyczny sposób dla stylu Majów artysta przedstawił najważniejsze wydarzenia z historii Meksyku oraz jego największych bojowników.

 

Museo de Arte Contemporanero Ateneo de Yucatan ( Muzeum Sztuki Współczesnej Jukatanu i Ateneum ). Prezentuje się tu stałą kolekcje prac najsławniejszych malarzy i rzeźbiarzy Jukatanu oraz czasowe wystawy lokalnej sztuki i rekodzieła.

 

Po północnej stronie placu, w Palacio de Gobierno (Pałac Rządowy) ma swoje biura władza wykonawcza stanu Jukatan. Budynek ten powstał w roku 1892 na miejscu dawnego pałacu gubernatorów kolonii. Warto zobaczyć freski historyczne malowane przez lokalnego artystę Fernanda Castra Pacheca, który ukończył je w roku 1978, po 20 latach pracy. Utrzymane w żywych kolorach, przedstawiają symboliczną historie Majów i ich spotkanie z Hiszpanami. Nad klatką schodową znajduje się malowidło przedstawiające święty róg Majów „promień słońca od bogów”.

 

Stojący po przeciwnej stronie placu niż katedra Palacio Municipial (Pałac Miejski) zwieńczony jest wieżą zegarową. Zbudowany w roku 1542, był dwukrotnie przebudowywany , w latach 30 XVIII wieku i w latach 50 XIX wieku. Obecnie w budynku tym odbywają się pokazy tańców jukatańskich (szczególnie jarany, tańczonego przy wtórze gitar przez mężczyzn w bieli i kobiety w białych sukniach z kolorowymi haftami).

 

Od zakończenia budowy w roku 1549 aż do lat 70 naszego wieku w domu położonym po południowej stronie placu mieszkała rodzina de Montejo. Dom, zwany czasem Palacio de Montejo, wzniesiono dla zdobywcy Meridy, Francisca de Montejo zwanego „el Mozo ” ( młodszego ). Dziś mieści się tu oddział banku.

 

 

Na fasadzie budynku widnieje wizerunek, na którym  triumfujący konkwistadorzy z halabardami trzymają stopy na gardłach barbarzyńców. Nie są to Majowie, ale nie da się patrząc uniknąć tego skojarzenia. Na plac z fasady spoglądają również popiersia Francisca de Montejo ” el Adelantado ” ( starszego), jego żony i córki. Na tarczach herbowych umieszczony zostal herb rodziny Montejo.

 

  

 

 

Parque Hidalgo.

Na parkowych ławkach zawsze siedzi mnóstwo ludzi – gawędziarzy, zakochanych, taksówkarzy, handlarzy i turystow. Na przeciwległym krańcu parku skupiło się kilka restauracji, w których można zjeść posiłek na zewnątrz, między innymi Cafe El Meson i Tiano’s. Wieczorami w Tiano’s często słychać muzykę graną na marimbie (drewniany instrument indiański, którego brzmienie przypomina tony ksylofonu). Na terenie parku znaleziono grób pochodzący sprzed 2500 lat. Przeprowadzone badania min. zębów wykazały, że szczątki należały do osoby pochodzącej z arystokracji, mężczyzny w wieku 18 – 20 lat.

  

XVII wieczna Iglesia de Jesus, zwana także Iglesia de la Tercera Orden. Kościół,zbudowany przez jezuitow w roku 1618, jest pozostałością po kompleksie budynków jezuickich.  Zajmujący się edukacją jezuici założyli tu szkoły, z których później powstał pobliski Universidad de Yucatan. W XIX wieku General Cepeda Peraza skompletował bibliotekę liczącą 150 000 tomów i mieszczącą się obecnie w budynku za kościołem.

 

Budowany w latach 1900 – 1908, w okresie szczytowych zbiorów henequenu. Teatr zaprojektowany przez włoskiego architekta Enrica Desertego szczyci się główną klatką schodową z marmuru kararyjskiego i kopułą z freskami włoskich artystów. Teotr otrzymał nazwę na cześć Jose Peona Contrerasa w 1908 roku. Był lekarzem. poetą, prozaikiem, dramaturgiem, eseistą, felietonistą i politykiem. Urodzony w Meridzie 12 stycznia 1843 roku w wieku 17 lat napisał swoją pierwszą powieść , zmarł w Mieście Meksyk w dniu 18 lutego 1907 roku.

 

 

 

Universidad de Yucatan

Choć przez wieki jukatańska młodzież kształciła się głównie w jezuickich szkołach, nowoczesny uniwersytet został założony dopiero w XIX wieku przez gubernatora Felipe Carrillo Puerte i generała Manuela Cepede Peraze. Ufundowanie uniwersytetu zostało uwiecznione przez Manuela Lizame na fresku z 1961 roku. Na głównym dziedzińcu uniwersytetu odbywają się koncerty i przedstawienia ludowe.

 

 

 

Parque Santa Lucia

Jedną przecznice na północ od uniwersytetu, przy skrzyżowaniu Calles 60 i 55 położony jest mały, ładny park Santa Lucia, z arkadami od północy i zachodu. Gdy Merida była o wiele mniejsza, tutaj właśnie zatrzymywały się dyliżanse, podskakujące na wyboistych drogach i łączące wioski i miasteczka półwyspu ze stolicą prowincji.

 

Znajduje się w dawnym Palacio del General Canton, wielkim XIX w. białym budynku na rogu Paseo de Montejo i Calle 43.  Rezydencje tę projektował Enrico Deserti, autor Teatro Peon Contreras. Budowa trwała od roku 1909 do 1911.Właściciel domu, General Francisco Canton Rosado (1833-1917), mieszkał tu tylko przez 6 lat poprzedzających jego śmierć. Jest to najokazalszy i najbardziej pretensjonalny z budynków Meridy, stanowiący doskonały symbol wielkich aspiracji elity miasta w ostatnich latach porfiriatu (dyktatura Porfiria Diaza). Muzeum kryje eksponaty pochodzące z okresu świetności cywilizacji Majów. Placówka prezentuje również inne ważne prekolumbijskie kultury z terenu dzisiejszego Meksyku.

 

 

Do najcenniejszych zbiorów należą wydobyte z dna świętej cenoty w Chichen Itza przedmioty (dary ofiarne). muzeum gromadzi również reprodukcje ukazujące budowle Majów wykonane reką Frederica Catherwooda oraz fotografie wykonane na przełomie wieków przez Teoberta Malera. Ciekawe informacje dostarczają opisy niektórych praktyk Majów.

 

Polożony jest około dwunastu przecznic na zachód od Plaza Mayor.

 

 

W parku mieści się ogród zoologiczny specjalizujący się w hodowli fauny Jukatanu.

 

Pokazuje kolekcje najpiękniejszych indiańskich dzieł sztuki i wyrobów rzemieślniczych. Można tu zobaczyć, w jaki sposób są tkane kolorowe huipiles,

 

 

plecione kapelusze i hamaki, jak powstają rzeźbione obrzędowe maski i gliniane naczynia.

 

 

Sizal jest mocnym włóknem pozyskiwanym z liści agawy. Z jednego liścia można uzyskać około tysiąca włókien. Po wysuszeniu na słońcu i wietrze wyczesuje się je i sortuje według jakości i barwy. Skręcając ze sobą poszczególne przędziwa, uzyskuje się mocny sznur. By powstał z nich hamak, potrzeba jeszcze kilkanaście godzin ręcznej pracy, wykonywanej przede wszystkim przez mężczyzn.

 

 

Centrum dzisiejszego miasta jest gęsto zabudowane. Wąskie ulice i domy stojące jeden przy drugim musiały zmieścić się w obrębie dawnych murów obronnych. Obecnie z 13 bram w stylu mauretańskim pozostały tylko dwie: La Ermita i Arco de San Juan

 

 

 Mapka MERIDY