Edzna

W centrum stanu Campeche leży miasto Edzná, którego budowle rozciągają się na powierzchni niemal siedemnastu kilometrów kwadratowych. Prowadzone od 1943 roku systematyczne prace archeologiczne, wykazały, że pierwsze ślady osadnictwa w tym rejonie sięgają IV w. p.n.e. Najstarsze budowle wznoszono tu w stylu typowym dla rejonu Petén i dopiero w latach 600–850 nadbudowano nad nimi konstrukcje, w stylu Chenes i Puuc. Edzna założona została przez ród Itzá, nazwa prawidłowa brzmi Edzná – Itzná co oznacza „Casa de los Itzáes” (Dom Ludu  Itzá).

 

 

Edzna funkcje stolicy regionu pełniła w latach 400 p.n.e – 1000 n.e. Największe wpływy i rozwój budownictwa przypadły na epokę póżnoklasyczną ( 600-900 r. ). Miasta nie porzucono nagle, jak się to stało w innych metropoliach Mezoameryki, lecz po 1000r. Wyludniało się powoli, by opustoszeć pod koniec epoki poklasycznej, dopiero około 1450 roku. Urok miasta wynika z symetrii i dostojnego charakteru budowli oraz przejrzystych założeń urbanistycznych.

 

 

Na terenie ruin znaleziono 32 stele. Najstarsze zostały wzniesione już w latach 41 – 435 n.e., kolejne w okresie od VII do IX wieku. Rzeźbione zabytki przedstawiają bogato odzianych władców i ceremonie związane z ważnymi wydarzeniami, zwłaszcza objęciem tronu. Carlos Pallán podczas swoich prac badawczych przeprowadził dokładną analizę inskrypcji z Edzná i na jej podstawie zdołał ustalić listę dynastyczną tamtejszych władców. Ustalono , że w latach 633 – 869 zawarte na inskrypcji informacje tekstowe  wspominają dziesięciu mężczyzn i dwie kobiety, które odegrały również ważną rolę w historii miasta.

 

 

Miejscowość powstała na skrzyżowaniu dróg i szlaków handlowych łączących północne regiony Jukatanu z leżącymi na południu nizinami i Ah Kin Pech ( dziś miasto Campeche). W architekturze Edzny widać wpływy kilku stylów. Wpływy typowe dla nizin południa doby klasycznej reprezentują rzeźbione stele, grzebieniaste zwieńczenia i łukowate dachy. Najbardziej wyrazistym elementem stylu Puuc są symboliczne, kamienne mozaiki, zdobiące świątynne fasady. Unikatowy jest tutejszy rozległy system irygacyjny, powstały w latach 200 p.n.e – 100 n.e bez użycia zwierząt jucznych, metalowych narzędzi czy choćby koła.

 

 

W porze deszczowej, kiedy dolina była często zalewana, sieć kanałow zbierała wody i kierowała do właściwych zbiorników. Niektóre z trzynastu odnalezionych kanałów miały długość kilku kilometrów i były używane do transportu towarów i osób jak również do brony miasta przed atakiem. Miasto łączył z Río Champoton dwunastokilometrowy kanał, a za pośrednictwem tej rzeki miało połączenie także z morzem. Na terenie miasta znajdowało się też ponad 80 zbiorników wody mających zaspokoić zapotrzebowanie w wodę pitną. Podczas swojej świetności Edzna zamieszkiwało ok.  25.000 mieszkańców, rozmieszczonych na powierzchni około 25 kilometrów kwadratowych.

 

 

 Odsłonięte dotąd budowle skupiają się wokół Plaza Principal i pobliskiego Gran Acropolis.

Główny Plac położony jest na planie czworokąta. Większość monumentalnych budowli w Edzná położona jest od strony wschodniej placu, zaś od jego strony północnej i południowej wybiegają z niego dwie sacbés, wykorzystywane w komunikacji wewnątrz miasta. Na południe od placu rozciąga się starannie odnowione  El Juego de Pelota ( ceremonialne boisko ) boisko do rytualnej gry w piłkę składa się z dwóch równoległych budowli

 

 

. W wyższej części znajdują się różne pomieszczenia, w których być może gromadzono wizerunki bóstw oraz przedmioty związane z grą w piłkę. Dalej znajduje sie  Templo Sur pięciostopniowa budowla, na której wznosi się świątynia wybudowana w okresie między 600 a 900 r.n.e.

 

 

Wznosi się na szerokiej czworobocznej podniesionej platformie o wysokości ośmiu metrów i powierzchni 160 na 160 metrów  na której znajdują się różne monumentalne budowle. Obszerne schody prowadzą od głównego placu – grupy dziesięciu struktur. Średniej wielkości piramidy, ze szczytami zwieńczonymi świątyniami, oskrzydlają schody z lewej i z prawej strony.

 

 

Najwiekszym obiektem, robiącym niezwykłe wrażenie, jest pięciokondygnacyjna 30 metrowa świątynia zwieńczona grzebieniem attykowym Templo de los Cinco Pisos stanowiąca połączenie pałacu i świątyni. Należy do obszernego kompleksu obejmującego 2,5 ha, zaplanowanego i wykonanego w większości w VIII w.n.e . Dostęp do sanktuarium każdej kondygnacji zapewniały biegnące środkiem długie osiowe schody pokryte inskrypcjami glificznymi, przedstawiającymi miejscowych władców. Cztery dolne poziomy zajmują pomieszczenia mieszkalne ze sklepieniami łukowymi, a na szczycie piramidy umieszczono świątynię z grzebieniowatym zwieńczeniem dachu. Na każdym pietrze znajdują sie pałacowe komnaty, których zadaszenia służyły jednocześnie jako tarasy dla niższych poziomów budowli.  W otworach drzwiowych ustawione są filary: murowane na parterze i monolityczne na trzecim piętrze.

 

 

Innym  niezmiernie rzadko występującym elementem jest pojawiająca się na fasadzie budowli krótka kolumna z kwadratowym kapitelem. Niedawno stwierdzono, że corocznie w porze siewów (1-3 maja ) i żniw (7-9 sierpnia), dzięki wiedzy o nachyleniu osi ziemskiej, do zwykle mrocznego wnętrza wnikają promienie słoneczne i padają na oblicze boga Słońca –- K’inich – Ahaua – widniejące na umieszczonej tam steli. W latach 672 – 810 n,e, w Edzná ustawiono wiele steli z datami. Do pierwszego poziomu budowli prowadzą cztery szerokie schody, których stopnie ozdobione są znakami hieroglificznymi z datami sięgającymi 652 r.n.e.

 

 

Zespół składający się z pomieszczeń ze sklepieniami wspornikowymi, usytuowanych na skraju budowli oraz sektora centralnego, na obszarze którego wzniesiono skromniejsze pomieszczenia ze sklepieniami wykonanymi z nietrwałych materiałów.

 

 

El Patio de los Embajadores ograniczone jest od zachodu przez dwa budynki – w każdym z nich znajdują się po cztery kolumny, pochodzące z okresu 1000-1200 n.e.

 

 

„La Casa Grande” – Wielki Dom, prawdopodobnie pełnił funkcje administracyjne, chociaż niewykluczone też, że funkcjonował jako zaplecze służące do obsługi ceremonii odprawianych na Plaza Principal. W wyższej części tej budowli znajdują się długie galerie, z wejściami ukształtowanymi przez grube pilastry. W środku Nohochna , który ma długosc 55m i położony jest po północno – zachodniej stronie, znajdują się pomieszczenia używane jak Temazcal z kamiennymi ławkami i paleniskami, gdzie podgrzewano wodę.

 

Położone jest na długiej platformie z szerokimi schodami, prowadzącymi do dwóch wydłużonych galerii. Świątynia wieńcząca konstrukcję była co najmniej cztery razy przebudowywana. Przed świątynią znajduje się platforma w kształcie litery C, pochodząca z ostatniego okresu funkcjonowania miasta, między 1200 a 1400 r.n.e.

 

 

Do najstarszych budowli należą niektóre z tych przy, La Pequeña Acrópolis na południe od Gran Acropolis. Każdy z czterech umieszczonych na podeście obiektów zwraca się ku jednej z czterech stron świata.  Mały Akropol wniesiony został na czworobocznej platformie datowanej na 200 r.pn.e., na szczycie, której znajdują się cztery budowle wyznaczające centralny dziedziniec. Z tego miejsca pochodzą najstarsze wykopaliska z Edzná: wielka stiukowa maska, trzy stele datowane na lata między 41 a 435 r.n.e. i ceramika z okresu między 400 a 250 r.p.n.e.

 

 

Na zachód stoi Templo de los Mascarones, ozdobiona na wschodnim i zachodnim skrzydle gipsowymi maskami, odpowiednio: wschodzącego i zachodzącego Boga Słońca. Wymodelowane w stiuku maski zachowały do dziś resztki kolorów, zwłaszcza czerwonego i niebieskiego. Wizerunek Boga Słońca został przedstawiony z ozdobami na nosie i uszach, typowym zezem i imponującym  nakryciem głowy.

 

 

znajduje się w odległości  ok. 1 kilometra od centrum miasta. Budowla ta ma zaokrąglone narożniki, a od strony wschodniej schody prowadzą do umieszczonego na szczycie małej świątyni.

 

Niektórzy mieszkańcy  potomkowie budowniczych z Edzná. zamieszkujący region Campeche, nadal kultywujący wiele z dawnych tradycji swych przodków (z praktykami szamańskimi włącznie). W porze suchej, Majowie H’men zbierają się przy ozdobionym ołtarzu usytuowanym przed Templo de los mascarones składając ofiary z jedzenia oraz kwiatów oraz wznosząc modlitwy odprawiają ceremonie ku czci boga deszczu Chaca , prosząc go o deszcz. Pozostali synowie Chaca grają na fletach, a następnie zbiegają w dół po schodach świątyni imitując dźwięki wydawane przez żaby.