CENOTY JUKATANU

 

 

Prawdziwym skarbem półwyspu Jukatan są cenoty, które w języku Majów ts’ono’ot (czyt.”dzonot”), oznaczają studnie wapienne wypełnione stojącą wodą. Są to  przebogate zjawiska krasowe, wyrzeźbione przez naturę w okresie ostatniego zlodowacenia. Poziom wody w oceanach znajdował się wtedy do ponad 100-tu metrów niżej, pozwalając kwaśnym opadom drążyć wapienną skałę, a w wydrążonych tunelach tworzyć przepiękne naciekowe formacje.

 

 

Jednak morze powróciło wraz z ociepleniem klimatu, pełne wspaniałych skalnych formacji jaskinie na powrót zalała woda tworząc te zjawiskowe miejsca na Ziemi. W Meksyku znajduje się tysiące Cenotów, z czego jedynie część z nich została poddana eksploracji. Długość systemu podziemnych kanałów mierzy ponad 500 kilometrów.

 

Stalagmit – naciek jaskiniowy, grawitacyjny osiągający duże rozmiary. Może występować w postaci słupa, stożka, guza itp. Narasta od dna jaskini krasowej ku górze wskutek wytrącania się węglanu wapnia z kapiącej ze stropu wody – w przypadku jaskini lodowej – jej zamarzania. Stalagmitowi odpowiada zazwyczaj stalaktyt w stropie jaskini, w wyniku ich połączenia powstaje kolumna zwana stalagnatem.

 

Ukryte we wnętrzu ziemi w dżungli jaskinie, które tworzą długie korytarze, pełne stalaktytów i stalagmitów oraz stalagnatów, co jakiś czas ich ciemność rozświeca światło dzienne, które dociera tu przez otwory w powierzchni ziemi, przez które widać pochylające się nad wodą drzewa miejscowej dżungli. Woda jest krystaliczna, czysta o przejrzystości sięgającej nawet do 100 metrów. Cenoty wypełnione są dwoma rodzajami wody i dzięki temu można tam zaobserwować ciekawe podwodne zjawiska świetlne.

 

 

Promienie Słońca, przedostające się przez niewielkie otwory w sklepieniu i docierają w głębiny Cenot niczym światło, a dzięki zjawisku refrakcji potrafią nawet dwukrotnie załamać się po drodze, zmieniając kąt przy przejściu przez powierzchnię wody i po raz drugi przez haloklinę.

 

Halokina – występuje w miejscu styku wody słodkiej ze słoną, która nie pozwala na mieszanie się wód o różnym zasoleniu. Charakteryzują ją duży pionowy gradient zasolenia.

 

Najbardziej dostrzegalna haloklina występuje właśnie tutaj w Cenotach. Obserwując nurka przekraczającego haloklinę ma się wrażenia jakby wypłynął z wody i unosił się w powietrzu.W cenocie Angelina zachodzi, również inne ciekawe zjawisko towarzysząca haloklinie – fermentacja siarkowa dająca wrażenie unoszącego sie w wodzie dymu lub gęstej mgły.

 

Występuje wiele podziałów i klasyfikacji cenot. Wszystkie podziały uzależnione są od wielu czynników np. wieku cenoty, położenia, przeznaczenia. Według najprostszego podziału dzielimy je na na otwarte, półzamknięte, zamknięte i groty.

 

 

Cenota otwarta to taka do, której dociera bezpośrednio światło dzienne, powietrze.np.Cenotes w Chichen Itza, Zaci, Ikkil. Cenota pół zamknięta to taka gdzie w pewien sposób ograniczony jest dostęp powietrza, światła dziennego a lustro wody znajduje się tuz pod ziemią. Cenota zamknięta i groty to zasklepione jaskinie z pięknymi formacjami, wyeksponowane przy pomocy sztucznego światła. W enocie zamkniętej jak np. Choo Ha, Xkeken, Multun Ha woda wypełnia jaskinię a w jej lustrze odbijają sie formacje skalne. Światło dzienne nie dociera do jej wnętrza.

 

 

Można je również podzielić na systemy podziemne połączone ze sobą korytarzami . Do jednych z  największych na Jukatanie należą:

 

– System Ox Bel Ha – (trzy drogi wodne) – Najdłuższa zbadana jaskinia na świecie 256,7 km.Głębokość ok.35 metrów, Liczba cenot w systemie 140, Odkrycie luty 1996

 

 

– System Sac Actun – (biała jaskinia, biały system) – Długość 244,4 kmGłębokość 101,2 metrów, Liczba cenot w systemie ok 190, Odkrycie 26 listopada 1987

 

 

– Sistem Dos Ojos – (dwoje oczu) -Długość  82,7 km., Głębokość 119,1 metrów , Liczba cenot w systemie ok 34, Odkrycie listopad 1987

 

 

– Sistem Nohoch Nah Chich – Głębokość 76,6 m , Długość 67 km, , Odkrycie 26 listopada 1987

 

 

W czasach Majów stanowiły one ważne źródło wody, a także spełniały funkcje rytualne. Zajmowały one bardzo ważne miejsce w życiu Majów. W ich języku słowo dzonot oznaczało przepastny i głęboki. Cenoty były czymś niezdobytym i tajemniczym, dlatego też wierzono, iż stanowią wejście do innego świata – Xibala.

 

 

Modlono się głównie o dobre żniwa, deszcz oraz sprzyjający los. Sądzi się, że ludzi poświęcano w celu jego obłaskawienia. Najczęściej były to młode dziewice, ale też dzieci i mężczyźni. Rytuał czasem odbywał się o świcie, więc jeśli ktoś przeżył do południa zdawał relację z tego, co ujrzał w otchłaniach studni. Wielu kapłanów zabierało też świętą wodę z cenote, by przy jej pomocy odprawiać rytuały w świątyniach.

 

 

Cenoty były także miejscem łączącym świat żywych i umarłych. Dlatego też Majowie w Cenotach składali swoim bogom ofiary. Badania dna świętej cenote ujawniły różne przedmioty, w tym wiele nietrwałych rzeczy, które w normalnych warunkach uległyby zniszczeniu. Głównie były to wyroby drewniane oraz tekstylia, które zachowały się w wodzie. Poza nimi odnaleziono rozmaite rodzaje broni, berła, figurki, narzędzia, ceramikę i biżuterię.

 

 

Wśród najcenniejszych znalezisk były nefrytowe i jadeitowe ozdoby, miedziane dyski i złote dzwoneczki. Badania wykazały, że przed wrzuceniem do studni wiele z nich zostało celowo uszkodzonych. Po dziś dzień nurkując w meksykańskich Cenotach możemy natknąć się na szczątki złożonych w ofierze ludzi. Ponadto wierzono, że zamieszkuje je bóg wody, roślinności, deszczu i burzy – Chaac.

 

 

Dziś ich potomkowie, meksykańscy rolnicy ze spieczonego słońcem półwyspu Jukatan, nadal błagają Chaaca o dar deszczu.

Cenoty to nie tylko bogactwo zachwycających form skalnych, ale także interesująca fauna. W Cenotach można zobaczyć ryby z gatunków słodkowodnych min. pielęgnice, ślepczyka jaskiniowego ryby żyworodne np. molinezja żaglopłetwa, drobniczka.

 

 

Praktycznie w każdej cenocie żyją sumy słodkowodne. W cenotach możemy spotkać żółwie słodkowodne, węgorze jak również jadowite węże.

 

Dzisiaj nadal Cenoty to największe źródło wody pitnej na Jukatanie, a dodatkowo jedna z największych atrakcji turystycznych tego miejsca. Istnieje wiele aktywności i sportów, które można uprawiać w tych niezwykłych miejscach, od snurkowania z maska i rurką na powierzchni wody do nurkowania w otchłani krystalicznej wody.

 

 

Cenoty najpopularniejsze są wśród nurków i z tego powodu Jukatan odwiedza rocznie kilkadziesiąt tysięcy ludzi.

Nikt, kto chociaż raz nurkował w cenotach nie powie wam, która z nich jest ta NAJ – bo wszystkie są jedyne i niepowtarzalne. Flora cenot jest bardzo uboga ze względu na słabą dostępność światła oraz niezbyt żyzną wodę , która niestety tutaj się wciąż wymienia mieszając się również z wodą słoną. Niemniej można w nich ujrzeć np. dobrze nam znane lotosy.

 

 

Maksymalna głębokość nurkowań w cenocie to 14m. W cenotach mamy często do czynienia ze zjawiskiem,halokliny (mieszanie się wody słodkiej ze słoną), które dostarcza nam niezapomnianych wrażeń wizualnych. Nurkowanie w cenotach odbywa się pod opieką miejscowego certyfikowanego przewodnika jaskiniowego (1 przewodnik na 4 nurków).Temperatura wody w cenotach to ok. 24 st. C.

 

 

Opisy przykładowych miejsc nurkowań w cenotach.

Cenote KUKULKAN

 

Położona 20 minut od Playa del Carmen jaskinia z dużą ilością naturalnego światła i otwartymi przestrzeniami. Wiele korali przyczepionych jest do ścian. Świetne miejsce dla początkujących nurków jaskiniowych. Haloklina na głębokości 10 metrów. Maksymalna głębokość 15 metrów.Jest częścią systemu Chac-Mool i znajduje się od niego kilka metrów.

 

 

Cenote CHAC MOOL

 

Znajduje się 16 km na południe od Playa del Carmen. Maksymalna głębokość 15 m. Składa się z obszernych przestrzeni nurkowych. Główną zaletą tego miejsca to pięknie ozdobiony teren ze sklepieniem z powietrzem na powierzchni. Można tu znaleźć skorpiony występujące tylko w jaskiniach w Meksyku. Haloklina występuje na głębokości 11 metrów. Dzięki otworom w sklepieniu w jednej z jaskiń, możemy zobaczyć fascynującą grę światła słonecznego. Niesamowity widok stalaktytów i stalagmitów. Podczas nurkowania wynurzając się na powierzchnie można podziwiać niesamowity widok korzeni drzew, które przedostały się przez szczeliny miękkiej skorupy wapiennego sklepienia jaskini. Idealna dla początkujących nurków.Dla nurków jaskiniowych jest to bardzo atrakcyjny cenot, gdyż oferuje największe stalagnaty na świecie.

 

 

Położona na południe od Playa del Carmen wygląda jak basen w środku dżungli. Na powierzchni kwitną kwiaty, pod wodą prawdziwy gąszcz wielokolorowych lian.Zanurzone w wodzie podwodne komnaty są duże i obszerne, a główna część nurkowania odbywa się w pobliżu tzw. El Coral. Występująca tutaj duża ilość roślin  w połączeniu ze światłem słonecznym tworzy niesamowity efekt. Na otwartej powierzchni spotkać można wiele ryb. Haloklina występuje na głębokości 11 metrów. Maksymalna głębokość 13 metrów. Łatwa do nurkowania.

 

 

Cenote AKTUN – HA znana jako CAR WASH

 

 

Znajduje się około 8 km od Tulum na drodze prowadzącej do Coby. Aktun Ha, w języku maya yucateca  znaczy „Wodna Jaskinia” natomiast Car Wash to inaczej „Myjnia”. Po dawnej myjni samochodowej nic juz nie zostało, natomiast dla nurków dostępne są do zwiedzania dwie pieczary: dolna i górna. Nurkowie mogą podziwiać zwalone drzewa, które wdzierają się pod wodę. Spotkamy tu piękną grę świateł oraz niezapomniane widoki powierzchni dżungli widzianej spod wody.

 

 

Cenote CALAVERA

 

Cenota należąca do systemu Sac Aktun. Haloklina zalega tu bardzo płytko, a cenota słynie z licznych skamielin zarówno pod powierzchnią jak i na lądzie. Jej nazwa pochodzi od charakterystycznego wejścia, składającego się z 3 otworów, całość przypomina kształtem czaszkę. Głębokość od 10-12 m. Żeby się tu dostać trzeba skoczyć z wysokości 3,5 m. Jest to jedno z trudniejszych technicznie miejsc nurkowych.

 

 

Cenote TAJ MAHAL

 

Znajduje się 26 km od Playa del Carmen. W tym miejscu można znaleźć wszystko, duże przestrzenie ze wspaniałymi roślinami, naturalne światło wyglądające jak laser i czacha pełna nietoperzy. Haloklina na głębokości 11 metrów. Maksymalna głębokość 15 metrów. Niesamowite nurkowanie w krystalicznie czystej wodzie. Jest tam zielona dziura, do której wpadają gałęzie drzew i liście, porastając glonami barwią wodę na zielono, co w promieniach słońca daje fascynującą poświatę.

 

 

Cenote DOS OJOS

Posiada dwa wejścia. Jedna z największych jaskiń w rejonie Playa del Carmen, można tu zrobić dwa nurkowania. „Dwoje Oczu” ma 60 km z eksplorowanych korytarzy i łączy się z 25 innymi cenotami. Pierwsze nurkowanie można wykonać w otoczeniu naturalnych kolumn oświetlonych promieniami słońca. Drugie nurkowanie prowadzi do jaskini nietoperzy, pięknej naturalnej, nieco ciemniejszej jaskini z cudownymi formacjami stalaktytów i stalagnatów. Nie ma halokliny. Maksymalna głębokość podczas 1 nurkowania- 18 metrów, podczas 2 – 11 metrów. Oprócz małych rybek słodkowodnych spotkamy tu także krewetki słodkowodne oraz czasami małe żółwie.W „Pierwszym Oku” znajduje się dużo olbrzymich kolumn oraz stalaktytów. Przy „Drugim Oku” jest dużo światła dziennego.

 

 

Cenote DOS OJOS – BAT CAVE

Czyli jaskinia nietoperzy ma przepiękne sklepienie, w którym ukrywają się nietoperze. Do jaskini można się dostać na dwa sposoby – wynurzając się podczas nurkowania lub schodząc w dół z powierzchni po rusztowaniu. Do jaskini dostaje się niewiele światła. Obserwowanie nietoperzy i sklepienia w świetle latarek dostarcza niezapomnianych wrażeń.  W tym cenocie był nagrywany film IMAX „Journey into the Amazing Caves” czyli  „Podróż do niesamowitych jaskiń”.

 

 

Cenote ANGELITA

Miejsce dla doświadczonych nurków. Umiejscowiona w dżungli na 17 km od Tulum cenota o okrągłym kształcie. W środku dżungli jest studnia średnicy około 40-50 metrów i głęboka do 60 metrów. Pionowe ściany ciągną się w dół i praktycznie nie ma występu skalnego,  całe nurkowanie odbywa się w toni. Na 30 m występuje zjawisko halokliny. Maksymalna głębokość do 60 m.Cenote Angelita odkrył Hilario Hiler w marcu 1993 roku.Cenote Angelita dostępna jest dla doświadczonych nurków. Na 28 metrach głębokości płynie podwodna rzeka „uformowana” z siarkowodoru. Dostarczająca niesamowitych wrażeń.

 

 

Cenote GRAN CENOTE 

Szeroko otwarty, jasna cenota ze wspaniałą widocznością pozwalającą nurkom oglądać przepiękne formacje jaskiniowe i małe ryby. Świetny dla początkujących. Wejście do Gran Cenote to prawdziwie rajski obrazek. Duże dekoracje. Nie ma tu halokliny, maksymalna głębokość 16 metrów.Należy do systemu Sac-Aktun.

 

Nazwa oznacza „dziury”, to wspaniała cenota dobrze położona w głębokiej dżungli. Aby się dostać do jej wnętrza należy wykonać skok z 10-ciu metrów.  EL Pit należy do systemu Dos Ojos. Cenota sięga na ponad 119 m w głąb. Została odkryta w 1985 roku po huraganie Elena. Wejście do jaskini znajduje się 300 metrów od drogi. W trakcie nurkowań można zobaczyć i zaobserwować  efekty świetlne, antropologicznych szczątki, formacje jaskiniowe i chmurę siarkowodoru p grubości 5 metrów. Widoczność bardzo dobra, klarowność wody jest doskonała do nurkowania, a promienie światła wchodzące do jaskini przez otwór, rozświetlają jej wody w lecie aż do 40 metrów.

 

 

Znajduje się około 25 km od Playa del Carmen i jest pierwszą cenotą w systemie cenot połączonych podwodnymi korytarzami na odcinku ponad 10km. Cenote Chickin-Ha. W tym cenocie na głębokości ok. 10 metrów występuje haloklina i odczuwalna temperatura wody. Przy wejściach do tego cenotu jest dużo światła i można obserwować spektakularną grę promieni słonecznych.  Nurkując w niej dopłyniemy do pobliskiej Tęczowej Cenoty, gdzie w niej zaobserwować można jak roślinność w dżungli  walcząc o słodką wodę przebija się przez warstwy piaskowca w poszukiwaniu słodkiej wody.

 

 

CASA CENOTE znana jako CENOTE MANATI

 

Znajduje się 11 km od Tulum, łącząc jeden z najdłuższych systemów podwodnych jaskiń na świecie zwanych Nohoch-Na-Chich z morzem. Kilkaset metrów, które dzieli ja od Morza Karaibskiego powoduje, że woda w lagunie jest generalnie słona i pełna gatunków morskich jak choćby barakudy. Była niegdyś domem występujących tu licznie manatów. Urokiem jej jest las namorzynowy porastający sklepienia pustej przestrzeń w skałach, skały pod wodą porosniete algami i mchem, gdzie korzenie mangrowców budujące również częściowo jej ściany są domem wielu różnych gatunków ptaków i ryb. Znajdują się tu również niewielkie jaskinie będące domem manatów zamieszkujących przybrzeżne laguny. Jest to dziwna mieszanka dwóch światów, zarówno słodkowodnych i morskich ekosystemów z ich fauną i florą.  Głębokość: do 6m , widoczność: 30m-50m

 

 

Mapa Cenotes